Geheugenklachten

Gepubliceerd op: 17 februari 2022

Geheugenklachten komen veel voor, met name bij oudere mensen. De oorzaak van vergeetachtigheid kan in de hersenen liggen, maar ook ziekten kunnen problemen met het geheugen veroorzaken. Tevens spelen medicijnen en sociale omstandigheden soms een rol. Er zijn dus vele oorzaken voor vergeetachtigheid.

Dementie

Dementie is een ernstige aandoening aan de hersenen, waarbij het denkvermogen van iemand achteruitgaat en zijn gedrag verandert. Er bestaan meerdere vormen van dementie. Bij sommige vormen staan niet de geheugenstoornissen voorop, maar taal- of rekenproblemen en gedragsveranderingen als agressie of verlies van initiatief. De verschijnselen beginnen meestal mild en verergeren in de loop van de tijd. Er is pas sprake van dementie als de klachten zo ernstig zijn dat ze het functioneren in het dagelijkse leven beïnvloeden.

De meestvoorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Andere bekende vormen van dementie zijn:

vasculaire dementie, veroorzaakt door problemen met de doorbloeding van de hersenen.
frontotemporale dementie, waarbij het voorste gedeelte van de hersenen wordt aangetast.
Lewy Body dementie, er bevinden zich speciale eiwitafzettingen in de zenuwcellen van de hersenen.

Elke vorm heeft zijn eigen kenmerken. In Nederland lijden 270.000 mensen aan dementie. In 70 procent gaat het om de ziekte van Alzheimer. Genezen van dementie is niet mogelijk.

Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Het is een hersenziekte die de hersencellen geleidelijk aantast, doordat bepaalde eiwitten zoals plaques en tangles neerslaan in en tussen de hersencellen. Dit gebeurt met name aan de buitenkant van de hersenen, de hersenschors. De hersencellen sterven op die plek af en dat leidt tot geheugenproblemen. Meestal treft het eerst het kortetermijngeheugen (de dingen die net gebeurd zijn vergeten) en later ook het langetermijngeheugen (de belangrijke dingen die langer geleden zijn gebeurd vergeten).
Overige symptomen van Alzheimer kunnen zijn:

De oriëntatie kwijtraken.
Moeite hebben met plannen.
Handelingen niet meer goed kunnen uitvoeren (zoals bijvoorbeeld koffiezetten).
Gedrags- en karakterveranderingen.
Moeite hebben met het vinden van woorden.

De verschijnselen nemen in de loop van de tijd toe, waardoor een patiënt steeds meer aangewezen is op hulp van mantelzorgers en thuiszorg.

Relatie met Ziekte van Parkinson

Mensen met de ziekte van Parkinson hebben een grotere kans om dementie te krijgen. Ongeveer 40 procent van de mensen met Parkinson krijgt ook dementie. De patiënt gaat trager denken en spreken en krijgt problemen met het ophalen van informatie uit het geheugen. Verder neemt het vermogen tot abstract denken af (zich bepaalde zaken kunnen voorstellen zonder deze in de realiteit waar te nemen).

Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van wat de patiënt en zijn omgeving vertellen. Daarnaast doet de neuroloog of neuropsycholoog een neuropsychologisch onderzoek naar het geheugen en het leervermogen van de patiënt. Ook wordt gelet op de medicijnen die patiënten slikken en is de behandelaar alert op het bestaan van een eventuele depressie. Deze laatste twee zaken kunnen soms een beeld geven dat lijkt op dementie.
Meestal wordt een CT- of MRI-scan gedaan, om te onderzoeken of er hersenafwijkingen zijn. Soms krijgt de patiënt ook een EEG (hersenfilmpje) of een lumbaalpunctie (ruggenprik).

Geriater

Het kan nodig zijn om patiënten te verwijzen naar de geriater. Ook andersom verwijst de geriater patiënten door naar de neuroloog. Hiervoor hebben beide vakgroepen regelmatig overleg.

Behandeling

Helaas bestaat er nog geen manier om de ziekte van Alzheimer te genezen. Sinds een aantal jaren bestaan er wel medicijnen om het ziekteproces af te remmen: acetylcholinesterase-remmers zoals galantamine (Reminyl) en rivastigmine (Exelon). Deze medicijnen zijn niet bij alle patiënten effectief en het effect is bescheiden. Bij gevorderde ziekte van Alzheimer, wanneer gedragsproblemen de dagelijkse verzorging belemmeren, kan de specialist Memantine (Ebixa) voorschrijven.

Herkenbaar ritme

Het belangrijkste voor patiënten met de ziekte van Alzheimer is een regelmatig en herkenbaar dag- en weekritme in een bekende en vertrouwde omgeving. Daarom zal de behandelend arts ernaar streven patiënten zolang mogelijk thuis te laten wonen met behulp van thuiszorg en/of andere ondersteunende maatregelen voor de mantelzorger.